رانندگي حق همه كساني است كه قوانين را رعايت مي كنند و جاده و بزرگراه به شخص يا اشخاص معيني تعلق ندارد. همه مي خواهند سالم به مقصد برسند و از سفر خود لذت ببرند. راندن در جاده ها متناسب با نوع وسيله نقليه متفاوت است. سرعت و شتاب برخي خودروها نسبت به ساير وسايل نقليه بالاتر بوده و به تبع آن ميل رانندگان آنها به تندتر راندن نيز افزايش مي يابد. براي جاده ها و بزرگراه ها هم حداقل و حداكثر سرعت در نظر گرفته شده است بنابراين با وجود چنين شرايطي سبقت امري اجتناب ناپذير در رانندگي به حساب مي آيد.
در قوانين رانندگي همه خودروها بايد در خط عبوري خود حركت كنند و بين خطوط برانند اما آنگاه كه نياز به سبقت باشد بايد به نوع خطوط جاده يا بزرگراه و آزادراه - ممتد يا بريده بريده بودن- و موقعيت خودروهاي مجاور در بزرگراه ها يا آزادراه ها و مقابل در جاده ها توجه كنند و با روشن كردن چراغ راهنما و رعايت احتياط، اقدام نمايند.
اينك با سبقت و شرايط آن و همچنين بحث حركت ميان خطوط و رعايت حق تقدم و قوانين مربوط به آنها آشنا مي شويم:
تغيير در خط حركت
براي نظم بخشيدن به رفت و آمد خودروها و پيشگيري از برخورد و تصادف آنان با يكديگر، بزرگراه ها، آزاد راهها و خيابانهاي عريض را خط كشي كرده اند تا وسايل نقليه از ميان اين خطوط عبور كنند و مزاحم رفت و آمد بقيه خودروها نشوند. با اين حال برخي از رانندگان ترجيح مي دهند از روي خطوط اين معابر بگذرند و لحظه به لحظه نيز مسير خود را عوض كنند! به اين معنا كه يك باره تصميم بگيرند از سمت ديگري حركت كنند و دوباره به جاي اولشان بازگردند.
به رانندگان عزيز توصيه مي شود هنگام رانندگي، مسير حركت خود را حفظ نمايند و با اين كار هم خودشان سريع تر و به سلامت به مقصد رسيده و هم ساير رانندگان بدون دغدغه خاطر به مسيرشان ادامه دهند. بدون آنكه نيازي به انجام مانورهاي خطرناك و دردسرآفرين باشد.
برابر ماده 119 در راه هايي كه خط كشي شده وسايل نقليه بايد در مسير بين خطوط حركت كنند و از آن خارج نشوند و در صورت نياز به خروج و تغيير خط حركت، احتياط كامل را نموده و ابتداء با استفاده از چراغ راهنما و با دادن علامت (در روز يك تك بوق در شب تعويض نور بالاو پايين) رانندگان وسايل نقليه ديگر را از قصد خود آگاه سازيد و سپس با رعايت حق تقدم وسايل نقليه اي كه در خطوط كناري در حركت هستند وارد خط هاي عبور ديگر شوند. در راه هايي كه خط كشي ندارند هرگونه تغيير مسير حركت به چپ و راست ممنوع است مگر با رعايت احتياط و دادن علامت و رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه هم مسير و مجاور. همچنين انحراف و تجاوز وسايل نقليه به مسير مقابل (مخالف) ممنوع است، مگر در مورد سبقت مجاز و با رعايت ضوابط سبقت.
سبقت و مراحل آن
سبقت عبارت است از تغيير خط براي عبور كردن از وسيله نقليه اي كه كندتر حركت مي كند. همواره در همه خيابان ها و جاده ها وسايلي هست كه حتي از حدود سرعت تعيين شده، بنا به هر علتي، كندتر حركت مي كند مثل دوچرخه ها، موتورسيكلت ها و... و يا وسايلي كه قصد گردش دارند سرعت خود را كندتر كرده اند. هرگز تا حصول اطمينان از بي خطر بودن سبقت، چه براي خود و چه براي ديگران، سبقت نگيرند. اگر از زنجير چرخ در سطوح برفي استفاده مي كنيد، هرگز سبقت نگيريد و نهايتاً اگر براي سبقت اندكي شك داريد، هرگز سبقت نگيريد. براي اين كه شرايط سبقت را بدانيم بايد با مراحل آن آشنا شويم.
مراحل لازم براي سبقت بي خطر عبارتند از:
1) ابتدا به علائم افقي يا عمودي توجه نموده و در صورت مجاز بودن سبقت چراغ راهنماي سمت چپ را بزنيد تا نشان دهيد مي خواهيد سبقت بگيريد. سپس با ديدن روبرو و پشت سرتان از روان و امن بودن راه مطمئن شويد. ضمناً جهت آگاه نمودن راننده وسيله اي كه از آن سبقت گرفته مي شود، بايد بر حسب موقعيت زماني (روز يا شب) از بوق كوتاه يا تعويض نور بالاو پائين استفاده نمود.
2) هنگام سبقت به دوچرخه ها و ساير وسايل نقليه كوچكي كه در جلوي وسيله اي كه قصد سبقت از آن را داريد و ممكن است از ديد شما پنهان باشند، توجه كنيد همچنين ممكن است هنگام سبقت وسايل نقليه جلويي شما، قصد گردش، به چپ داشته باشند و يا اينكه عابران پياده قصد ورود به عرض خيابان را داشته باشند.
3) بعد از زدن چراغ راهنماي سمت چپ، تغيير خط دهيد و بر سرعت خود بيفزائيد و هنگامي كه فاصله طولي مناسب را با وسيله نقليه حفظ كرديد (رويت چراغ هاي بزرگ وسيله نقليه در آئينه وسط خودرو) با زدن چراغ راهنماي سمت راست نشان دهيد تصميم داريد به خط يا خط عبوري قبلي برگرديد. در اين هنگام حتماً مطمئن شويد راننده مذكور از تصميم شما مطلع شده است و هرگز به طور ناگهاني در جلوي آن قرار نگيريد.
4) اگر وسيله نقليه اي كه در حال سبقت از آن هستيد، به طور ناگهاني سرعت خود را زياد كرد با او مسابقه نگذاريد بايد سرعت خود را كم كنيد و به جاي قبلي خود برگرديد. هنگامي كه وسيله اي در حال سبقت از خودروي شما است، هرگز سعي بر اضافه كردن سرعت خود نكنيد.
5) هرگز در گذرگاه عابر پياده سبقت نگيريد. اگر مي خواهيد از وسيله اي كه پارك شده است سبقت بگيريد، مراقب سرنشيناني كه ممكن است ناگهان در ماشين را باز كنند و يا عابران پياده اي كه از جلوي ماشين بيرون بيايند، باشيد.
در بسياري از جاده ها كه سرعت تعيين شده زياد است و در هر جهت 2 يا 3 خط حركتي و بيشتر وجود دارد، خط چپ، خط مخصوص سبقت است. بنابراين، اگر قصد سبقت نداريد و در اين خط عبوري حركت مي كنيد، در اولين فرصت ضمن رعايت شرايط قانوني، به خط عبوري سمت راست تغيير مسير دهيد.
رعايت حق تقدم
ايرانيان از ديرباز به اخلاق حسنه، ادب، احترام وگذشت در هنگام عبور يا ورود نسبت به ديگران، مشهورند. اما همين فرهنگ، در ترافيك، اغلب حالت غيراخلاقي به خود مي گيرد بطوري كه عدم رعايت حق تقدم عبور ديگران؛ نمونه بارز اين مسئله است. بايد ياد گرفت كه رعايت حق تقدم نيز مانند فرهنگ تعارف در ورود و خروج، نه تنها از خودگذشتگي نيست بلكه رعايت حقوق شهروندي است وتوجه به رعايت چنين امري، مسلما تا حد زيادي از مشكلات شبكه حمل و نقل خواهد كاست.
برابر آمار و ارقام موجود، بيشترين علت تصادفات درون شهري، عدم رعايت حق تقدم عبور مي باشد، اين موضوع، بدان معني است كه اغلب رانندگان به مقررات اين قسمت از آيين نامه راهنمايي و رانندگي، آشنا نبوده و يا اينكه به آن توجهي ندارند.
ماده 137 آيين نامه راهنمايي و رانندگي، نحوه حق تقدم عبور وسايل نقليه در تقاطع و ميدانهايي كه فاقد هرگونه علامت و چراغ راهنما هستند را به ترتيب ذيل تعيين نموده است:
1- در تقاطع هاي هم عرض، اگر دو وسيله نقليه اي كه روبه روي هم در حركتند، بخواهند با هم داخل خيابان مجاور واحدي شوند؛ حق تقدم عبور با وسيله اي است كه سمت راست گردش مي كند.
2- هرگاه دو يا چند وسيله نقليه از دو يا چند راه مختلف، به مدخل تقاطع هم عرض يا ميداني برسند، حق تقدم با وسيله اي است كه در طرف راست وسيله ديگر قراردارد.
3- همچنين در برخورد راه فرعي با راه اصلي، حق تقدم با وسيله اي است كه از راه اصلي عبور مي كند.
5- وسيله اي كه در حركت است، نسبت به ساير وسايل نقليه متوقفي كه در حال حركت كردن به جلو و عقب يا دور زدن هستند، حق تقدم دارد.
6- در گذرگاه عابر پياده، حق تقدم عبور با عابران پياده است.
بدين ترتيب ضرورت رعايت حق تقدم عبور، بدين معني است كه رانندگان ضمن هدايت وسيله نقليه خود و يا هنگام شروع به حركت، بايستي طوري حركت نمايند كه موجب تغيير ناگهاني جهت يا سرعت ساير وسايل نقليه نشوند.
راهنمايي و رانندگي ناجا